Lopend door de Zijlpoort de stad in kwam ik op de Haven een wel heel bijzonder huis tegen. HET BOOMSLUITERSHUISJE stond er te lezen naast de voordeur. En laat er aan de zijkant van dat huis nu ook nog een metselteken zitten in de vorm van een ruitkruis. Deze niet alledaagse bijzonderheden vragen natuurlijk om een toelichting.
In 1597 nam de gemeente Leiden een ‘boomsluiter’ in dienst. Deze sloot ’s nachts de Rijn af met een reeks drijvende balken of boomstammen die bij elkaar werden gehouden door kettingen. In de ochtend werd de bomen weer weggehaald. Zodoende kon geen schip ’s-nachts stiekem Leiden in- of uitvaren en hiermee het tolgeld ontwijken. Na een stadsuitbreiding in 1644 werd de huidige Zijlpoort gebouwd. Bij deze nieuwe Zijlpoort werd ook een huisje gebouwd voor de ‘Boomsluiter’. Deze kreeg er ook gelijk een taak bij. Hij werd namelijk ook Poortwachter van de Zijlpoort.
Metselteken
Op de zijmuur van dit Boomsluiters-huisje bevindt zich een metselteken in de vorm van een gedecoreerde ruit. Metseltekens zijn symbolen die met baksteen als patroon in een bakstenen muur werden aangebracht. Ze zijn vaak afwijkende van kleur of structuur. Er is nog weinig onderzoek gedaan naar deze tekens zodat er nog veel onduidelijk is over het ‘hoe en waarom’. Deze tekens hebben in hun oorsprong vaak een mystieke, bezwerende en beschermende betekenis gehad. Vanaf de 16e eeuw ontstaat er een andere vorm die meer verhalend is. Vanaf die tijd komen motieven als de hartvorm, het ruitkruis en jaartallen en letters voor. Dit Leidse metselteken aan de Haven dateert uit de 17e eeuw en is aangebracht als versiering. Het heeft daardoor dus geen symbolische waarde.
Tekst en foto’s : Willem Hogendoorn
Bron: Erfgoed Leiden