Op Oudejaarsavond 1668 werd er in Voorhout bij dominee Boerhaave een zoon geboren. Hij kreeg de naam Herman. Hij werd hoogleraar aan de Leidse Universiteit, een beroemd medicus en een briljant docent. Veel buitenlandse studenten kwamen naar Leiden om van hem les te krijgen. Het trieste van dit verhaal is: Boerhaave kon zijn eigen ziekte niet de baas.
Boerhaave
Herman(us) Boerhaave was een allesweter. Hij was niet alleen medicus en botanicus maar had ook nog wiskunde, filosofie en theologie gestudeerd. Naast rector magnificus van de universiteit werd hij tevens directeur van de Leidse Hortus. Boerhaave was zijn tijd ver vooruit. Hij verliet met de studenten de collegezaal en gaf les aan ze bij het bed van patiënten om een goede diagnose te kunnen stellen. Boerhaave woonde aan het Rapenburg 31 in Leiden. Aan de voorzijde van zijn woonhuis is een gevelsteen aangebracht.
De vertaling hiervan is: ‘Hier overleden Hermanus Boerhaave 23 september 1738’.
Onder de esculaap staat zijn lijfspreuk: ‘simplex veri sigillum’, wat betekent: ‘eenvoud is het kenmerk van het ware’. In die tijd waren er nog geen pilletjes om mensen beter te maken. Dus Boerhaave zei: “neem voldoende rust; zorg voor hygiëne, beweeg regelmatig in de frisse lucht”. Eigenlijk waren dit al de ‘3 erren’: rust, reinheid en regelmaat. Deze gelden overigens nog steeds.
Boerhaave woonde alleen in de wintermaanden aan het Rapenburg. Tijdens de zomer stonk de gracht van het Rapenburg zo verschrikkelijk, dat hij vluchtte naar zijn buitenhuis in Oegstgeest, kasteel Oud Poelgeest. Daar had hij ook een mooie en ruime tuin.
Anatomisch theater
Boerhaave was voorstander van medische sectie na het overlijden van patiënten. Dit hielp om de oorzaken en symptomen van ziektes beter te doorgronden. Hij deed deze medische secties in een ‘anatomisch theater’ aan het Rapenburg. De studenten zaten om de snijtafel heen op een tribune. Ook belangstellenden konden de sectie meemaken, door een toegangskaartje te kopen. In 1715 kocht tsaar Peter de Grote (tijdens zijn rondreis door Europa) hiervoor ook kaartjes voor hem en zijn gevolg. Hij wilde inspiratie opdoen bij Boerhaave voor medische hervormingen bij het Russische Rijk.
Een reconstructie van dit anatomisch theater is te zien in het Leidse Rijksmuseum Boerhaave. Na een verbouwing werd dit museum heropend en kregen de eerste honderd bezoekers een schoudertas, met daarop de tekst: ‘Houd het hoofd koel, de voeten warm. En prop niet te vol de darm’. Deze 2 korte zinnen passen volledig in de lijfspreuk van Boerhaave: ‘eenvoud is het kenmerk van het ware’.
Boerhaave overleed na een langdurig en pijnlijk ziekbed uiteindelijk in 1738 in Leiden en werd in de Pieterskerk begraven. Nabij zijn graf is in 1762 een grafmonument voor hem opgericht.
Tekst en foto’s: Willem Hogendoorn