Wandelend over het Rapenburg zag ik op nummer 112 een gevelsteen aan de muur, met daarop een eerbetoon aan Johan Luzac die daar gewoond heeft.
In dankbare herinnering aan
1746 JEAN LUZAC 1807
vriend van Washington, Adams en Jefferson
kampioen van waarheid en gerechtigheid
en voor de zaak van de Verenigde Staten van Amerika
in de Leyden Gazette 1772 – 1785
opgesteld door de Nederlandse Sociëty van
Phyladelphia in 1909
Bij het lezen van de tekst viel het mij op dat Luzac bevriend was met (George) Washington, (John) Adams en (Thomas) Jefferson, de eerste drie presidenten van de Verenigde Staten. Dan moet je wel een bijzonder iemand zijn geweest, want zelfs Mark Rutte kan dat aantal niet evenaren.
Johan (of Jean) Luzac (1746 – 1807) was uitgever en journalist. Als hoofdredacteur van ‘De Gazette de Leyde’ maakte hij van deze krant een toonaangevend medium. De krant werd in die tijd gezien als de meest betrouwbare en prestigieuze krant van Europa. Tegenwoordig wellicht te vergelijken met een krant zoals The Times. De krant werd in Leiden gedrukt, niet in het Leids maar in het Frans.
Bij de Leidse buskruitramp op 12 januari 1807 werd Luzac door de zuiging van de lucht meegevoerd en verdronk hij in het water van het Rapenburg. Hij was één van de 150 slachtoffers die toen te betreuren waren. In de Pieterskerk werd een gedenkteken voor hem opgericht.
John Adams, de naam die ook op het eerbetoon te lezen is, vestigde zich in 1780 als Amerikaans gezant met zijn gezin in Amsterdam. Voor zijn twee zoons John Quincy en Charles zocht hij een goede universiteit en dat werd (natuurlijk) Leiden. Eind 1780 betrokken deze zoons een studentenwoning aan de Langebrug 45 in Leiden. Vader John ontmoette in Leiden Johan Luzac en raakte met hem bevriend. Op aangeven van Adams plaatste Luzac in de Gazette de Leyde diverse artikelen over de Onafhankelijkheidsverklaring van Amerika. In 1781 verbleef John Adams 6 weken in de studentenwoning van zijn zoons in Leiden. Hij bereidde hier een pleitnota voor ten behoeve van de Staten Generaal van Holland. In 1783 erkende Groot-Brittannië de onafhankelijkheid van Amerika.
John Adams werd de tweede president van de Verenigde Staten van 1797 tot 1801. En zijn zoon John Quincy (die in Leiden gestudeerd had) werd de zesde president van de Verenigde Staten van 1825 tot 1829.
We kunnen dus stellen dat een Leidenaar een rol heeft gespeeld bij de Onafhankelijkheid van Amerika. Maar laten we niet overdrijven, en het ‘een rolletje’ noemen. Het blijft wel bijzonder dat een Amerikaanse president als student bijna een jaar in een Leids studentenhuis heeft gewoond, en daar heeft leren schaatsen op de Leidse grachten. Het pand waar hij woonde op de Langebrug is trouwens nog steeds een studentenhuis.
En wist je dat het Leidse Luzac-college is gesticht door de kleinzoon van Johan Luzac, genaamd Eric? Zo blijft zijn geest zelfs nu nog bijna 250 jaar later in Leiden hangen.
Tekst en foto’s: Willem Hogendoorn